Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i św. Wojciecha w Nidzicy

Pierwsze wzmianki o tej świątyni oraz jej proboszczu pochodzą z dokumentu lokacyjnego datowanego na 7 grudnia 1381 roku. W owym czasie, nad duchowym prowadzeniem miejscowych wiernych czuwało dwóch kapłanów: proboszcz, który został wyznaczony przez Zakon Krzyżacki, oraz diakon, który otrzymał swoje zadanie z rąk miejskich władz. Kościół wielokrotnie doznawał zniszczeń – pierwsza katastrofa miała miejsce w 1414 roku, kiedy to spłonął wraz z rynkiem. Następnie był zniszczony w 1664 roku, a kolejne pożary i zniszczenia miały miejsce w 1804 oraz 1914 roku.

Wielokrotne remonty oraz odbudowy, które miały miejsce w latach 1579, 1689, 1725, 1817–1819 oraz 1920–1924, wpłynęły na stopniową zmianę wyglądu zewnętrznego oraz formy tego obiektu sakralnego. Świątynia przeszła od stylu gotyckiego przez neorenesansowy do obecnego stylu arkadowego, który przetrwał do dzisiaj. W pierwszych latach po 1525 roku, budowla była użytkowana przez wyznawców protestantyzmu, ale od 1945 roku ponownie przeszła w ręce katolików.

Mimo że nie zachowały się dokładne informacje dotyczące wyglądu świątyni przed XVI wiekiem, wizytacja kościelna z roku 1561 ukazała, że budowla dysponowała chórem oraz ławkami. W relacji z 1684 roku możemy przeczytać, że kościół miał dwie nawy oraz wieżę usytuowaną od północy. Obecnie jest to kościół salowy, założony na planie prostokąta, którego głównym materiałem budowlanym jest cegła, a niektóre fragmenty zostały wykonane z kamienia polnego. Mury zewnętrzne są otynkowane.

Wieża, usytuowana nietypowo, przylega do elewacji wschodniej i ma gotyckie elementy do trzeciej kondygnacji, natomiast szczyty są nowoczesne, w stylu neorenesansowym. Całość wieży konstrukcyjnie przypomina kwadrat i jest pokryta dachem namiotowym. Zegary umieszczono na obu szczytach. Wnętrze kościoła z zachodniej strony zdobią dwa rzędy okien, podczas gdy elewacje boczne zawierają galerie. Kasetonowy strop, wykonany z drewna, nawiązuje do stylu renesansowego, a w latach 90. minionego wieku dokonano jego odsłonięcia, eksponując pierwotne, gotyckie elementy budowli.

Nowa polichromia, która powstała wtedy we wnętrzu świątyni, nadała jej nowy charakter. Na bocznych ścianach, nad galeriami, widnieją medaliony przedstawiające wizerunki piętnastu polskich świętych oraz błogosławionych, w tym św. Jana Bosko. Ołtarz główny również wzbogacono malowidłami ilustrującymi Zwiastowanie i Zmartwychwstanie, rozmieszczonymi po obu stronach ołtarza głównego, obok postaci św. Wojciecha.

W wyniku licznych pożarów oraz wojen, oryginalne wyposażenie kościoła przetrwało w niezmiernie małej ilości. Wiadomo, że już przed 1728 rokiem w obiekcie znajdowały się organy, które w 1735 roku przeszły gruntowny remont wykonany przez Georga Caspariego z Królewca. Od 1820 roku w ołtarzu głównym znajdował się obraz olejny przedstawiający ukrzyżowanie Chrystusa, namalowany przez artystę Knorra z Królewca. Dzisiaj umieszczony w ołtarzu głównym jest obraz Matki Bożej Niepokalanie Poczętej. Po obu stronach ołtarza znajdują się rzeźby św. Wojciecha (po lewej) oraz św. Jana Chrzciciela (po prawej). Na samej górze natomiast umieszczono Grupę Ukrzyżowania, a w sąsiedztwie ołtarza głównego znajdują się dwa małe ołtarze boczne: z lewej Najświętszego Serca Jezusowego, a z prawej – Matki Bożej Nieustającej Pomocy.